SAIGA (Scholars, Animals, Images, Geographies, and the Arts: De-exoticizing Eastern Europe in the Early Modern Period) to projekt multidyscyplinarny, łączący historią nauki, historią sztuki, dzieje książki, geografię historyczną, filologię i literaturoznawstwo. Zespół projektowy, pod kierunkiem prof. Grażyny Jurkowlaniec (WNKiS) będzie analizować relacje między badaniami nad fauną Europy Wschodniej a sposobami rozumienia tego regionu w okresie od XVI do XVIII wieku. Pięcioletni projekt, który rozpoczął się w październiku 2024 roku, uzyskał finansowanie w wysokości 2,5 mln euro (ERC Advanced Grant).

Prof. Jurkowlaniec spodziewa się, że badania doprowadzą do krytycznej rewizji sposobu rozumienia Europy Wschodniej. Innowacyjność projektu SAIGA ma trzy wymiary. Po pierwsze, badacze skupią się na źródłach wizualnych i materialnych jako co najmniej równorzędnych wobec źródeł pisanych. Po drugie, będą szukać klucza do nowożytnego pojęcia Europy Wschodniej w sferze historii naturalnej, a nie, jak dotychczas, w historii intelektualnej, politycznej czy społecznej. Po trzecie, wbrew przyjmowanemu powszechnie założeniu o transferze wiedzy głównie z Zachodu na Wschód, badacze z projektu SAIGA pokażą aktywną rolę Europy Wschodniej w kształtowaniu wiedzy zoologicznej.

Jednym z podstawowych narzędzi analizy i udostępniania materiałów źródłowych, danych badawczych oraz ich wizualizacji będzie relacyjna baza danych URUS, zbudowana i rozwijana we współpracy z Centrum Kompetencji Cyfrowych UW.

Projekt SAIGA zakłada wykorzystanie istniejącej relacyjnej bazy danych URUS.

Urus, którego początki sięgają 2015 r., jest specjalistycznym przewodnikiem, który prezentuje przedstawienia i recepcję wczesnych druków nowożytnych, ze szczególnym naciskiem na integrację materiału z Europy Środkowo-Wschodniej w kontekście globalnym. Jego pierwotnym celem było gromadzenie, usystematyzowanie i wskazanie rozmaitych relacji danych dotyczących przejawów zainteresowania grafiką w Polsce, na Litwie i w Prusach oraz przejawów zainteresowania Polską, Litwą i Prusami w grafice do początku XVII w. Zbudowana specjalnie w tym celu relacyjna baza danych, wzbogacona w modularny, przejrzysty interfejs, pozwala naukowcom, ale też wszystkim zainteresowanym odbiorcom, eksplorować różne aspekty zgromadzonych danych i ich wzajemnych relacji.

URUS został pomyślany jako narzędzie dla współczesnych badaczy grafiki, oferujące im wgląd w materiał wschodnioeuropejski. W bazie gromadzone są w szczególności:

  • wyciski (drzeworyty, ryciny i akwaforty; pojedyncze druki i ilustracje do książek i broszur) powstałe w regionie;
  • matryce drukarskie (bloki drzeworytowe i miedzioryty konserwowane i niekonserwowane) używane przez miejscowych grafików;
  • prototypy graficzne i modele dzieł powstałych w Europie Środkowo-Wschodniej;
  • dane dotyczące lokalnych artystów, wydawców, właścicieli, kolekcjonerów lub adresatów druków;
  • przedstawienia lokalnych osób, miejsc, wydarzeń, roślin i oczywiście zwierząt.

Te i inne zapisy łączą ze sobą różne aspekty i różnorodne relacje, w tym ikonografię, chronologię, geografię i interakcje między obrazami.

Zawartość bazy URUS – przykład drzeworytu (zob. https://urus.uw.edu.pl/impression/38908).

Więcej o celach bazy URUS, historii jej rozwoju i możliwościach można przeczytać w ramach URUS Guidebook.

Tekst pierwotnie opublikowany został w portalu Humanistyka Cyfrowa na UW.