Pod koniec grudnia, jak wielu innych, z nostalgią spoglądamy wstecz. W mijającym roku zakończyliśmy wiele projektów, nad którymi pracowaliśmy nawet przez kilka lat. Na szczęście już teraz wiemy, że z większością zespołów badawczych realizujących te przedsięwzięcia nie rozstaliśmy się na długo – o tym jednak opowiemy przy innej okazji. Rok 2024 przyniósł również wdrożenie długo wyczekiwanych i potrzebnych rozwiązań, z których już teraz korzysta wielu członków społeczności Uniwersytetu Warszawskiego. Zaangażowaliśmy się także w szereg nowych projektów, na których efekty będziemy musieli jednak jeszcze trochę poczekać (choć robimy to z pewną niecierpliwością).

Czym dokładnie zajmowaliśmy się w 2024 roku? Zapraszamy do lektury krótkiego przeglądu wybranych wydarzeń mijającego roku.

Repozytorium Danych Badawczych UW

Rok rozpoczęliśmy wydarzeniem o ogromnym znaczeniu dla Uniwersytetu Warszawskiego – inauguracją instytucjonalnego Repozytorium Danych Badawczych. Ten niezwykle potrzebny całej społeczności akademickiej serwis umożliwia gromadzenie i udostępnianie danych badawczych ze wszystkich dziedzin nauki. Co najważniejsze, zdeponowane w Repozytorium dane są otwarte dla wszystkich zainteresowanych.

Naukowcy z UW chętnie korzystają z tego narzędzia, dzieląc się wynikami swoich badań i promując swoje projekty. Po niespełna roku działania w Repozytorium Danych Badawczych UW zgromadzono już ponad 500 zbiorów danych!

Kilka tygodni później uruchomiono Repozytorium Instytucjonalne UW (ReIn UW)  – platformę dedykowaną gromadzeniu i udostępnianiu pełnotekstowych publikacji powstających na Uniwersytecie Warszawskim. Oba repozytoria zostały zintegrowane, co pozwala na wygodne łączenie publikacji z wynikami badań.

Inauguracja Repozytorium Danych Badawczych UW, 12 stycznia 2024, fot. M. Tarkowski i A. Wysztygiel

Repozytoria cyfrowe UW – wywiad z prof. UW dr hab. Anną Ceterą-Włodarczyk

Repozytorium Danych Badawczych UW to jeden z efektów programu „Humanistyka Cyfrowa” w projekcie IDUB. Zostało zrealizowane przez ICM UW we współpracy z zespołem CKC UW.

Dofinansowanie z KPO dla projektu DARIAH-PL

Wiosną dotarła do nas wspaniała wiadomość – nowy projekt konsorcjum DARIAH-PL otrzymał dofinansowanie z Krajowego Planu Odbudowy, uzyskując najwyższą ocenę spośród wszystkich zgłoszonych inicjatyw. To ogromny (i kolejny, po programie POIR) sukces całego zespołu projektowego DARIAH-PL. Wsparcie w wysokości blisko 58 milionów złotych pozwoli na dalszy rozwój krajowej infrastruktury badawczej dla humanistyki i nauk o sztuce oraz na stworzenie ogólnopolskiego ekosystemu do prowadzenia interdyscyplinarnych badań nad materiałami archeologicznymi i dziedzictwem kulturowym.

Więcej o projekcie na naszej stronie >> Sukces konsorcjum DARIAH-PL  oraz na stronie Uniwersytetu Warszawskiego >> Fundusze z KPO dla UW 

Projekt “Cyfrowa Infrastruktura Badawcza dla Humanistyki i Nauk o Sztuce DARIAH-PL” realizuje konsorcjum projektowe DARIAH-PL, którego liderem jest  Instytut Podstaw Informatyki PAN. Na Uniwersytecie Warszawskim projekt realizowany jest przez Wydział Archeologii, Wydział Geologii, Wydział Historii, Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego oraz Centrum Kompetencji Cyfrowych pod kierunkiem Dominika Purchały, Zastępcy Dyrektor CKC UW.

Repozytorium Archiwum Kobiet

Od lat współpracujemy z zespołem Archiwum Kobiet IBL PAN, wspólnie projektując i wdrażając cyfrowe narzędzia wspierające badania nad rękopisami kobiet mieszkających na obszarze historycznej Polski od XVI wieku po czasy współczesne. Wiosną tego roku zakończyliśmy prace nad Repozytorium Archiwum Kobiet, które stanowi uzupełnienie opracowanej przez nas wcześniej Bazy Danych Archiwum Kobiet.

Repozytorium gromadzi i udostępnia zdigitalizowane materiały źródłowe, takie jak skany rękopisów, archiwalne dokumenty i fotografie. Serwis zaprojektowaliśmy też z myślą o udostępnianiu materiałów dodatkowych, w tym opracowań naukowych i multimediów pozyskanych przez zespół Archiwum Kobiet w toku pracy badawczej.

Repozytorium Archiwum Kobiet

Strona główna Repozytorium Archiwum Kobiet

Repozytorium powstało w ramach grantu NPRH Archiwum Kobiet: piszące. Kontynuacja, dzięki współpracy zespołów Archiwum Kobiet IBL PAN i CKC UW.

Cyfrowa Bukowina

Latem kontynuowaliśmy rozpoczętą w 2023 roku dokumentację polskiego dziedzictwa kulturowego na rumuńskiej Bukowinie. Po raz kolejny odwiedziliśmy mieszkańców Pleszy, Pojany Mikuli i Nowego Sołońca, przywożąc ze sobą z powrotem ogromną ilość materiałów – terabajty danych: nagrania wywiadów, rozmów i tradycyjnych obrzędów; cyfrową dokumentację lokalnej architektury i zabytków, wykonaną zarówno z ziemi, jak i z powietrza; a także zdigitalizowane archiwalne dokumenty i fotografie. Zarejestrowaliśmy również nagrania z kamer dookólnych, które uchwyciły zarówno topografię miejscowości, jak i przestrzenie domów oraz gospodarstw. Tak kompleksowa dokumentacja dziedzictwa jest możliwa dzięki wyposażeniu naszej Pracowni Wizualizacji, obejmującemu kamery, aparaty fotograficzne, skanery, drony oraz specjalistyczny sprzęt do pracy w terenie.

Obecnie pracujemy nad opracowaniem zgromadzonych zasobów, które z czasem – wraz z materiałami zebranymi przez zespół naukowy w trakcie wcześniejszych badań terenowych – udostępnimy na cyfrowej platformie poświęconej polskiemu dziedzictwu kulturowemu na ukraińskiej i rumuńskiej Bukowinie oraz w Naddniestrzu.

Nie musimy chyba dodawać, że prace nad każdym etapem tego projektu to dla nas fascynująca przygoda.

Prace dokumentacyjne na Bukowinie Karpackiej, sierpień 2024, fot. M. Sikora, M. Tarkowski i A. Wysztygiel

Projekt Świadectwo zanikającego dziedzictwa. Encyklopedia wiedzy o Polakach na Bukowinie Karpackiej oraz w Naddniestrzu realizowany jest w Instytucie Slawistyki PAN pod kierunkiem prof. Heleny Krasowskiej i w partnerstwie z CKC UW w ramach grantu NPRH.

Nowy Kampus

We wrześniu uruchomiliśmy nową ogólnouniwersytecką platformę e-learningową Kampus. To długo wyczekiwana zmiana na lepsze – nowy serwis jest nie tylko intuicyjny i przyjazny użytkownikom, ale także integruje wszystkie wykorzystywane dotąd rodzaje platform Kampus. Co to oznacza? Od tego roku wszystkie egzaminy i kursy e-learningowe są dostępne w jednym miejscu, pod jednym adresem internetowym. Dodatkowo uprościliśmy wiele procesów związanych z e-learningiem, takich jak zapisy na kursy czy zamawianie kursów i egzaminów.

Po kilku tygodniach pracy na nowej platformie możemy śmiało powiedzieć, że jesteśmy bardzo zadowoleni z efektów. Jeszcze bardziej cieszy nas jednak pozytywny odbiór użytkowników Kampusa, którzy również chwalą nowe rozwiązania!

Ogólnouniwersytecka platforma Kampus 

SAIGA – Scholars, Animals, Images, Geographies and the Arts

Jesienią rozpoczęliśmy realizację kolejnego projektu, przy którym współpracujemy z prof. Grażyną Jurkowlaniec z Wydziału Nauk o Kulturze i Sztuce UW. Rozwijana przez nas baza danych o grafice nowożytnej Europy Wschodniej i Środkowej >>> URUS będzie teraz rozbudowywana i wykorzystywana w ramach nowego projektu, na którego realizację prof. Jurkowlaniec otrzymała prestiżowy grant ERC.

Projekt SAIGA koncentruje się na analizie relacji między nowożytnymi badaniami fauny Europy Wschodniej a wyobrażeniami dotyczącymi tego regionu, które kształtowały się od XVI do XVIII wieku. To interdyscyplinarne przedsięwzięcie, w którym kluczowe znaczenie ma wykorzystanie zaawansowanych technologii cyfrowych.

Prace nad projektem dopiero się rozpoczęły, więc na razie nie możemy zdradzić zbyt wiele –  zapewniamy jednak, że warto czekać na efekty!

Prof. Grażyna Jurkowlaniec o projekcie SAIGA 

Polski Szekspir

W październiku udostępniliśmy kolejny moduł projektu Polski Szekspir. To dla nas bardzo ważna wiadomość i przełomowy moment kontynuowanej od 2016 roku współpracy z zespołem szekspirologów z Instytutu Anglistyki UW, kierowanym przez kierowanym przez dr hab. Annę Ceterę-Włodarczyk, prof. UW.  Efektem naszych działań jest cyfrowe repozytorium, które gromadzi wszystkie polskie przekłady dramatów Szekspira z XIX, XX i XXI wieku wraz z naukowymi opracowaniami, oraz aplikacja umożliwiająca porównanie tekstów tłumaczeń.

Nasz zespół angażował się w każdy etap realizacji tego projektu – od wspólnej pracy nad koncepcją i wnioskiem grantowym, przez wsparcie w przygotowaniu plików, po budowę całego systemu. Taka metoda pracy pozwala na zaprojektowanie i stworzenie rozwiązań cyfrowych, które są najlepiej dopasowane do potrzeb zespołów badawczych. Zdecydowanie polecamy ją wszystkim, którzy planują przedsięwzięcia z zakresu cyfrowej humanistyki.

Strona główna Repozytorium Polski Szekspir

Strona główna Repozytorium Polski Szekspir

Obecny kształt repozytorium Polski Szekspir to efekt realizacji dwóch projektów NCN, w których odpowiadaliśmy za całość prac informatycznych: Polski Szekspir. Repozytorium polskich przekładów Szekspira w XIX wieku: zasoby, strategia, recepcja oraz Repozytorium polskich przekładów dramatów Williama Shakespeare’a w XX i XXI wieku: zasoby, strategia i recepcja.

Edytorstwo cyfrowe

W minionym roku akademickim zainaugurowaliśmy działalność Pracowni Edycji Cyfrowych oraz uruchomiliśmy Wirtualne Laboratorium Edycji Cyfrowych.  Choć oba te wydarzenia kalendarzowo przypadają na 2023 rok, nie możemy ich pominąć, pisząc o naszej pracy w 2024 roku.

Wiosną odbyły się kolejne seminaria WLEC, które gromadziły bardzo aktywną społeczność badaczy zainteresowanych naukowym potencjałem cyfrowego edytorstwa. Są one ważną i potrzebną przestrzenią wymiany myśli, inspiracji i doświadczeń, dlatego już teraz myślimy o tematach kolejnych spotkań, które zorganizujemy w 2025 roku.

W ramach działań Pracowni Edycji Cyfrowych zakończyliśmy prace nad platformą cyfrową, umożliwiającą udostępnianie naukowo opracowanych tekstów źródłowych w postaci wielowarstwowej edycji cyfrowej. Już jesienią opublikowaliśmy za jej pomocą pierwsze opracowanie –  edycję cyfrową Pamiętnika Masażystki. 

„Pamiętnik masażystki” – wspomnienia Marii Jadwigi Strumff – edycja cyfrowa

Platforma oraz edycja cyfrowa Pamiętnika Masażystki została przygotowana w ramach grantu NPRH Archiwum Kobiet: piszące. Kontynuacja. Jest wspólnym dziełem zespołów Archiwum Kobiet IBL PAN i Centrum Kompetencji Cyfrowych UW.

W tym roku rozpoczęliśmy też prace nad kolejną edycją, czyli cyfrowym opracowaniem naukowym dzienników Emilii Wróblewskiej.

Egodokumenty Emilii Wróblewskiej z lat 1850–1886 ― świadectwo życia i postaw ideowych Polki z kręgu inteligencji wileńskiej. Edycja cyfrowa 7 dzienników z opracowaniem krytycznym i e-monografia to projekt realizowany w Instytucie Slawistyki PAN we współpracy z CKC UW w ramach grantu NPRH.

W tym krótkim przeglądzie nie uwzględniliśmy oczywiście wszystkiego – zabrakło tu miejsca na opis naszych prac nad wirtualną wystawą w Historisk Museum w Oslo, relacji z kolejnej edycji Szkoły Historycznego Dokumentu Filmowego, refleksji na temat stanu archiwizacji Webu w Polsce czy długiej listy stron internetowych, które stworzyliśmy w tym roku. Jedno jest jednak pewne – to był niezwykle intensywny rok, obfitujący w nowe wyzwania i ekscytujące perspektywy. Nie możemy doczekać się kolejnego!