Obecnie e-learning na UW to przede wszystkim ogólnouniwersytecka platforma Kampus, wspierana i rozwijana przez zespół Centrum Kompetencji Cyfrowych (CKC)¹. Kampus to wirtualna przestrzeń współpracy i nauki – prowadzenia zajęć zdalnych, wymiany doświadczeń, komunikacji między użytkownikami, oceniania, pracy grupowej oraz indywidualnej. Z platformy korzysta obecnie kilkanaście tysięcy aktywnych użytkowników, którzy biorą udział w setkach kursów: zajęciach dydaktycznych, lektoratach czy szkoleniach.

25 lat e-learningu na UW to historia rozwoju technologii, ale też zmiany podejścia do nauczania – elastycznego, nowoczesnego, dostępnego w każdej chwili i z każdego miejsca. I choć narzędzia się zmieniają, jedno pozostaje niezmienne: misja wspierania edukacji najwyższej jakości.

Eksperyment

Warto przypomnieć, że ćwierć wieku temu rzeczywistość wyglądała zupełnie inaczej niż dziś. Internet nie był powszechny i nie każdy miał do niego dostęp, a konto e-mailowe dla wielu było czymś na pograniczu ciekawostki i luksusu. Materiały przenosiliśmy na dyskietkach o pojemności mniejszej niż przeciętna grafika w dzisiejszej prezentacji. Również e-learning był wtedy dopiero eksperymentem. Eksperymentem, który z ogromnym entuzjazmem przeprowadzano na Uniwersytecie Warszawskim.

Zespół COME w pierwszej siedzibie przy ul. Smyczkowej 11a. Na podłodze: Adam Mańczuk, z lewej prof. Grażyna Wieczorkowska-Wierzbińska, Aneta Nowak. Na górze, od lewej: Maria Wilkin, Marcin Skład, Piotr Kochański, Aneta Mieszkowska, Magdalena Eljaszuk (fot. z archiwum prywatnego Marii Wilkin)

Historia e-learningu na UW rozpoczęła się wraz z przekształceniem w 1999 roku Studium Kształcenia Otwartego w nową, międzywydziałową jednostkę – COME.

– Naszym podstawowym celem było poszukiwanie nowych możliwości rozszerzania oferty dydaktycznej Uniwersytetu i ułatwiania do niej dostępu – wspomina Maria Wilkin, wieloletnia pracowniczka CKC, dodając: – W tym okresie braliśmy pod uwagę bardzo różne formy zwiększenia interdyscyplinarności kształcenia i uelastycznienia toku studiów, nie wiedząc jeszcze, co sprawdzi się najlepiej.

Nowa jednostka rozpoczęła działalność w roku akademickim 1999/2000 w niewielkiej willi przy ul. Smyczkowej 11a. Kierowany przez prof. Grażynę Wieczorkowską-Wierzbińską zespół testował różne formaty dydaktyczne: od stacjonarnych sesji wakacyjnych, przez anglojęzyczne kursy wideokonferencyjne, po szkolenia realizowane w całości przez internet. Szybko okazało się, że to właśnie kursy internetowe oferują największy potencjał rozwoju – umożliwiały bowiem dotarcie do szerokiego grona odbiorców, niezależnie od ich miejsca zamieszkania, sytuacji życiowej czy planu zajęć. Już w 2004 roku społeczności UW udostępniona została więc pierwsza wersja dobrze dziś wszystkim znanej platformy Kampus.

– Już wtedy opracowane zostały funkcje umożliwiające integrację Kampusa z USOS-em oraz autoryzacja z wykorzystaniem Centralnego Serwera Uwierzytelnienia. Oczywiście przez lata rozwiązania te ewoluowały. Aktualnie umożliwiają logowanie kontem CAS, pobieranie z USOS listy studentów zapisanych na dany przedmiot oraz eksport ocen bezpośrednio z platformy do USOS-a. Od samego początku jednak bardzo ułatwiają życie zarówno studentom, jak i nauczycielom – podkreśla Paweł Kozłowski, koordynator Pracowni IT, grafiki i web designu CKC.

E-kursy i e-lektoraty

Podsumowaniem pierwszych lat testów, prób i poszukiwania najlepszych rozwiązań w zakresie e-nauczania była publikacja E-learning na Uniwersytecie Warszawskim , w której zespół COME przedstawił autorski model kształcenia online. Równolegle z inicjatywy prof. Grażyny Wieczorkowskiej-Wierzbińskiej powstał projekt IBIZA – Interdyscyplinarna Baza Internetowych Zajęć Akademickich. Odpowiadał na realną potrzebę rozproszonej terytorialnie i dziedzinowo uczelni, wzbogacając ofertę zajęć uniwersyteckich, ułatwiając dostęp do nich i wzmacniając interdyscyplinarność programów studiów.

Przełom nastąpił w 2005 roku. Wtedy rektor UW wydał rozporządzenie, które zrównywało e-kursy z zajęciami realizowanymi w tradycyjnej formie. Uregulowano też zasady finansowania, kwalifikacji i oceny e-kursów. Zarówno studenci, jak i wykładowcy entuzjastycznie zareagowali na nową ofertę: w ciągu zaledwie czterech pierwszych lat projektu IBIZA zrealizowano 187 kursów z różnych dziedzin, w których uczestniczyło niemal 10 tys. studentów i doktorantów z całego Uniwersytetu.

Uczestnicy stacjonarnych sesji wakacyjnych Warsaw International Summer Education (WISE), ok. 2000 r. (fot. z archiwum prywatnego Marii Wilkin)

Równolegle rodziła się też nowa jakość w nauczaniu języków obcych – e-lektoraty. Również w 2005 roku Senat UW przyjął uchwałę, która zagwarantowała równy dostęp do lektoratów wszystkim studentom – bez względu na tryb studiów. Przy dużej liczbie studentów oraz ograniczonych zasobach kadrowych i lokalowych formuła online okazała się idealnym rozwiązaniem. Już w kolejnym roku wprowadzono testy poziomujące online, które znacznie usprawniły cały proces rejestracji i jeszcze bardziej zintegrowały nauczanie języków z nowoczesnymi technologiami.

– Tylko w 2024 roku odbyło się ponad 700 e-lektoratów – mówi Justyna Jonatowska z Laboratorium Cyfrowej Dydaktyki CKC, dodając: – Z perspektywy czasu widać wyraźnie, że to właśnie nauka języków obcych jako jedna z pierwszych dziedzin świetnie odnalazła się w formule e-learningu. Mało tego – to właśnie e-lektoraty w dużej mierze napędziły rozwój zdalnego nauczania na naszej uczelni.

Coraz więcej kursów i użytkowników

Jasne zasady i wsparcie ze strony władz uczelni sprawiły, że e-learning szybko przestał być traktowany jako eksperyment i stał się równoprawną formą kształcenia. Coraz więcej wykładowców dostrzegało jego potencjał, a liczba użytkowników platform Kampus wzrosła z 12,5 tys. w 2006 roku do prawie 70 tys. w 2009. Dzięki staraniom kolejnego dyrektora, prof. Jana Madeya, jednostka coraz aktywniej działała też w krajowych i międzynarodowych konsorcjach (np. European University Information Systems, Virtual University, Polskim Towarzystwie Naukowym Edukacji Internetowej).

Równolegle w COME opracowano autorską metodykę e-nauczania, która łączyła dobre praktyki dydaktyczne z możliwościami technologii. Dzięki temu kursy były nie tylko sprawnie realizowane, ale też wartościowe merytorycznie. I to zaczęło działać – wciąż rosła liczba kursów i studentów, a dla wielu wykładowców platforma stała się z czasem nieodzownym narzędziem codziennej pracy.

Strona internetowa COME UW w 2000 roku

– Zanim ktoś otrzymał kurs, zapraszaliśmy go na indywidualne szkolenie – nie tylko z obsługi narzędzi, ale też z tego, jak sensownie zaplanować zajęcia online. To było coś nowego, ale szybko okazało się, że daje dużą swobodę i możliwości. Każdego roku szkoliliśmy dziesiątki osób – wspomina Magdalena Eljaszuk z Laboratorium Cyfrowej Dydaktyki. CKC. Nacisk na szkolenia związany był także z podstawowym założeniem praktykowanym w COME (a dziś w CKC), zgodnie z którym kluczowym aspektem kształcenia online jest jego społeczny wymiar.

Stopniowo powiększał się także zespół jednostki, która pod kierunkiem aktualnej dyrektor, dr Izabelli Bednarczyk-Bochenek, znalazła nową siedzibę w Centrum Nowych Technologii na Kampusie Ochota.

W tym czasie jednostka realizowała liczne projekty zewnętrzne, finansowane m.in. ze środków unijnych i dzięki państwowym konkursom. Wszystkie dotyczyły e-nauczania i wniosły nową energię zarówno w jego rozwój na UW, jak i popularyzację w Polsce. Kluczową rolę w ich realizacji odegrał dr Tomasz Krawczyk, dziś zastępca dyrektor
CKC.

Trudny czas pandemii

Kolejnym przełomowym momentem w rozwoju i upowszechnianiu e-learningu na UW okazała się pandemia koronawirusa i długotrwały lockdown, z którymi jednostka mierzyła się już jako Centrum Kompetencji Cyfrowych. W marcu 2020 roku cały proces kształcenia trzeba było przenieść do sieciwłaściwie z dnia na dzień.

W odpowiedzi na ten skokowy wzrost zainteresowania platforma została błyskawicznie zmieniona w cały ekosystem Kampus, umożliwiający nie tylko prowadzenie zajęć, zaliczeń i egzaminów, ale też działania wynikające z projektów edukacyjnych, wsparcie procesów dydaktycznych, realizację szkoleń dla pracowników UW czy nawet zdalną rekrutację na studia. Działania te z sukcesem koordynował Dominik Purchała – zastępca dyrektor CKC.

– To naprawdę imponująca zmiana – mówi Anna Serafińska-Misiak, koordynatorka Laboratorium Cyfrowej Dydaktyki CKC, dodając: – Przed pandemią, w 2018 roku, na platformie Kampus powstały 784 nowe kursy, natomiast w 2020 roku utworzono ich aż 5960. To ponad 8 razy więcej!

Strona internetowa COME UW w 2001 roku

Wielu z użytkowników właśnie wtedy po raz pierwszy miało kontakt z platformą Kampus, potrzebowali więc kompleksowego wsparcia merytorycznego i technicznego.

– Na bieżąco wymyślaliśmy nowe rozwiązania, które pozwoliłyby zdalnie nauczyć się zdalnego prowadzenia zajęć. To był niezwykle trudny, ale też satysfakcjonujący moment – dodaje Anna Serafińska-Misiak. Za cały ten proces odpowiadał zespół składający się z zaledwie 15 osób.

W kolejnych latach zainteresowanie nauczaniem zdalnym zmniejszyło się tylko w niewielkim stopniu. Wpłynęło to na decyzję o konieczności kompleksowej przebudowy platformy i uporządkowania rozwiązań wprowadzonych w pośpiechu podczas lockdownu. Prace te toczyły się już w obecnej siedzibie CKC, przy ul. Smyczkowej 14.

Nowy Kampus

Efektem wielomiesięcznych prac nad modernizacją Kampusu jest udostępniona w 2024 roku nowa odsłona platformy – zaprojektowana od podstaw z myślą o zróżnicowanych potrzebach całej społeczności akademickiej.

Dziś serwis łączy wszystkie dotychczasowe rozwiązania CKC i oferuje łatwy dostęp do kursów, egzaminów, szkoleń oraz innych zasobów edukacyjnych zebranych pod jednym adresem. Jest dostosowany do potrzeb społeczności Uniwersytetu Warszawskiego i charakteryzuje się przejrzystością interfejsu oraz intuicyjnością obsługi. Wśród nowych funkcji są m.in. zaawansowane opcje filtrowania treści oraz uproszczony system zapisów. Nowa szata graficzna oraz logiczny, uporządkowany układ treści pozwalają skupić się przede wszystkim na aspekcie merytorycznym nauczania.

Historia e-learningu na Uniwersytecie Warszawskim to opowieść o drodze od małej willi na Smyczkowej, przez pierwsze kursy i lektoraty, po dzisiejszy Kampus, który łączy dziesiątki tysięcy użytkowników. To także opowieść o ludziach, którzy uwierzyli, że technologia może wspierać dydaktykę, a nie ją zastępować. Dziś wiemy, że mieli rację. Bo choć zmieniają się narzędzia, nie zmienia się cel – przekazywanie wiedzy i tworzenie wspólnoty uczących się. A ta wspólnota wciąż rośnie – także online.

Tekst powstał w ramach obchodów 25-lecia e-learningu UW. Więcej: elearning.uw.edu.pl

Okładka pisma uczelni "UW" nr 3 (116) 2025

Pismo uczelni „UW” nr 3 (116) 2025

Artykuł E-learning na UW: od nowinki do codzienności pierwotnie ukazał się w Piśmie uczelni „UW” 2025, nr 3 (116)