Dane Badawcze UW

Choć nadal publikowanie wyników badań oraz prezentowanie rezultatów prac badawczych stanowią nadrzędny cel pracy naukowców (i raczej jedyne podstawy do dyskusji naukowych), to jednak w ostatnich latach w postrzeganiu nauki, w jej ocenie i wartościowaniu następuje zmiana optyki: interesujące są już nie tylko wyniki, ale również proces ich uzyskania i wykorzystany materiał badawczy. Na gruncie nauk humanistycznych i społecznych nabiera to dodatkowego znaczenia – tu sam proces dochodzenia do wyników badań pozostawał często niejawny, a stosowane metodologie nie nakazywały dokumentowania jego pośrednich etapów. Skutkowało to z jednej strony niedowartościowaniem złożonego warsztatu pracy badaczy-humanistów, a z drugiej – trudnościami w weryfikacji i odtwarzaniu publikowanych finalnie rezultatów prac.

W przypadku nauki finansowanej przez fundusze europejskie lub krajowe agencje grantodawcze (NCN) od kilku już lat funkcjonują regulacje odzwierciedlające ten trend. Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej, nie tylko publikacje naukowe, ale też dane badawcze stanowią wymierne rezultaty pracy badawczej (oficjalnie w odniesieniu do Horyzontu 2020 od roku 2016). Powinny być zatem nie tylko archiwizowane, ale również (na ile to możliwe) publikowane w otwartym dostępie. W roku 2019 Narodowe Centrum Nauki wprowadziło obowiązek załączenia planu zarządzania danymi w każdym wniosku grantowym, niezależnie od dziedziny nauki (!). Należy w nim określić m.in. sposób dokumentowania i udostępniania danych badawczych wytworzonych podczas realizacji projektu.

Zarządzanie danymi badawczymi w humanistyce (schemat z: Maciej Maryl, Marta Błaszczyńska, Bartłomiej Szleszyński i Tomasz Umerle, „Dane badawcze w literaturoznawstwie”, Teksty Drugie [Online], 2 | 2021)

Zarządzanie danymi badawczymi wymaga jednak odpowiednich narzędzi – przede wszystkim repozytoriów, które umożliwiają ich przechowywanie i publikowanie. Pracownicy i doktoranci Uniwersytetu Warszawskiego właśnie uzyskali takie narzędzie. Dzięki realizacji Programu IDUB udało się stworzyć kolejny element cyfrowego zaplecza infrastrukturalnego UW do prowadzenia działalności naukowej: otwarte instytucjonalne repozytorium Dane Badawcze UW. Umożliwia ono długoterminowe, bezpieczne przechowywanie i udostępnianie danych badawczych, dzięki czemu ułatwi badaczom realizację nakładanych przez grantodawców obowiązków dotyczących zarządzania danymi badawczymi. Stanowi też doskonałe narzędzie promowania efektów pracy badaczy w środowisku naukowym i poza nim.

Repozytorium zbudowane zostało z uwzględnieniem wszystkich dziedzin nauki, zarówno humanistycznych, jak i ścisłych, czy przyrodniczych. Oprócz archiwizacji i udostępniania danych, umożliwia również powiązanie zasobów z innymi rezultatami pracy badawczej, m.in. artykułami naukowymi przechowywanymi choćby w Repozytorium Publikacji UW przygotowywanym przez BUW.

Repozytorium Dane Badawcze UW

Gromadzenie, przechowywanie i udostępnianie zasobów w repozytorium prowadzone jest zgodnie z zasadami otwartej nauki.

• Repozytorium umożliwia deponowanie danych badawczych w standardowych formatach danych, z nastawieniem na te, które gwarantują maksymalny poziom otwartości w zakresie przetwarzania i możliwości powiązania danych. Gromadzone dane wzbogacone będą ustrukturyzowanymi opisami i metadanymi, umożliwiającymi łatwe przeszukiwanie zbiorów oraz korzystanie z nich w przyszłości. Opatrzone będą także odpowiednimi licencjami.

• Repozytorium gwarantuje bezpieczny dostęp do danych badawczych, nadając każdemu obiektowi cyfrowemu stały URL i numer DOI (digital object identifier), co umożliwi ich stabilną identyfikację, a co za tym idzie prawidłowe cytowanie danych, ale też ich długoterminowe przechowywanie.

• Repozytorium udostępnia społeczności akademickiej UW dane badawcze (wraz z metadanymi) w sposób nieograniczony w najwyższym możliwym stopniu (na ile pozwala na to zakres postępowania z danymi wrażliwymi), co umożliwi ich pełne wykorzystanie, agregowanie, weryfikację istniejących wyników badań lub ponowne analizy. Badacze uzyskają zarazem informacje o sposobach i częstotliwości oglądania i wykorzystania swoich danych.

Oficjalne otwarcie repozytorium 12 stycznia 2024 r. Fot. CKC UW.

Dobra wiadomość dla osób nieoswojonych z tematyką zarządzania danymi badawczymi jest taka, że w ramach Działania IDUB I.3.6. “Humanistyka cyfrowa” zespół Platformy Otwartej Nauki ICM oferuje również kompleksowe szkolenia z zarządzania danymi oraz z użytkowania repozytorium Dane Badawcze UW. Warto śledzić ich AKTUALNOŚCI, gdzie pojawiają się komunikaty o planowanych szkoleniach. Oprócz tego, na platformie edukacyjnej NAVOICA dostępne są obszerne kursy dla początkujących i zaawansowanych – TUTAJ.

W sieci dostępny jest również przystępny przewodnik po danych badawczych i sposobach zarządzania nimi, przygotowany przez Bibliotekę Uniwersytecką w Warszawie – POD TYM LINKIEM.

Zespół odpowiedzialny za repozytorium deklaruje również bieżące wsparcie w jego użytkowaniu wszystkim osobom, które rozpoczną zamieszczanie danych. Co istotne, wszystkie dane i ich opisy, które wprowadzane będą do repozytorium, przed publikacją zostaną dodatkowo zweryfikowane przez specjalistów z ICM, co pozwoli uniknąć błędów i pomyłek.

Repozytorium zostało stworzone przez Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego we współpracy z Centrum Kompetencji Cyfrowych w ramach Działania I.3.6. “Humanistyka cyfrowa” w Programie IDUB.

Zachęcamy do korzystania!

Tekst pierwotnie opublikowany został w portalu Humanistyka Cyfrowa na UW.