Archiwum Kobiet: piszące

Archiwum Kobiet to zespół badawczy Instytutu Badań Literackich PAN, działający oficjalnie od 2013 roku (a nieoficjalnie od 2005). Jego powstanie wiąże się z projektem „Archiwum Kobiet: Piszące”, realizowanym w ramach programu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.  Nadrzędnym celem działalności AK jest upowszechnianie wiedzy na temat niepublikowanych rękopisów kobiet (dzienników, pamiętników, korespondencji) mieszkających na obszarze historycznej Polski od XVI w. do współczesności. Wiedza ta pozwala dostrzec rozmiary i charakter wkładu piśmiennictwa kobiet w życie zbiorowości polskiej oraz odkryć nieznane do tej pory konteksty ich powstania – kręgi towarzyskie, intelektualne itp.

W wyniku pierwszego projektu Zespołu Archiwum Kobiet – finansowanego w Programie NPRH, realizowanego w latach 2013–2018 w Instytucie Badań Literackich PAN – powstała nowatorska baza danych: https://archiwumkobiet.pl/. Gromadzone są w niej informacje o niepublikowanej, pozostającej w rękopisach intymistyce kobiet (dzienniki, wspomnienia, pamiętniki, korespondencja) mieszkających na obszarze historycznej Polski od XVI wieku do współczesności. Baza danych składa się z rekordów, których strukturę stworzono w oparciu o standard opisu MARC 21 i schemat Dublin Core, a który znacząco rozbudowano o m.in. kwestionariusz biograficzny autorki, kwestionariusz dotyczący rękopisu, zawierający pogłębiony o konteksty historyczne itp. opis rękopisu, problematyzujący jego zawartość.

Kolejną odsłoną działalności naukowej Zespołu AK stał się projekt “Archiwum kobiet: piszące. Kontynuacja”, realizowany od roku 2018, a zakończony w 2024. Jego celem było rozwijanie powstałej wcześniej bazy danych Archiwum Kobiet poprzez zbudowanie repozytorium materiałów źródłowych, opracowanie edycji cyfrowej wybranego rękopisu oraz stworzenie platformy publikacyjnej do edycji cyfrowych.

Repozytorium Archiwum Kobiet

W przypadku obu projektów Zespół Archiwum Kobiet współpracuje z Centrum Kompetencji Cyfrowych UW, które odpowiada za prace informatyczne.

W ramach tej współpracy powstało cyfrowe Repozytorium Archiwum Kobiet, czyli infrastruktura cyfrowa, która służy gromadzeniu, zarządzaniu oraz udostępnianiu zdigitalizowanych materiałów źródłowych (skanów rękopisów i tekstów drukowanych, dokumentów, fotografii etc.) wraz z opracowaniem merytorycznym. Przygotowane jest do udostępniania również materiałów dodatkowych: opracowań, artykułów naukowych i multimediów, związanych z działalnością naukową zespołu Archiwum Kobiet.

Repozytorium Archiwum Kobiet. Kolekcja Łucji Hornowskiej. „Wspomnienia”

Repozytorium zbudowane zostało w oparciu o oprogramowanie Omeka, a następnie rozbudowane o aplikację webową i dostosowane do potrzeb projektu. Struktura serwisu zachowuje relacyjny model danych i umożliwia powiązanie zasobów repozytorium z zasobami Bazy Archiwum Kobiet. W celu zwiększenia interoperacyjności serwis posiada zaimplementowany interfejs programistyczny aplikacji (API) oraz protokół OAI-PMH, umożliwiający wymianę metadanych. Zasoby udostępniane są wraz z opisującymi je metadanymi, zgodnie z powszechnym standardem opisu zasobów cyfrowych Dublin Core.

Repozytorium Archiwum Kobiet umożliwia profesjonalną prezentację zdigitalizowanych materiałów źródłowych w atrakcyjnej i wygodnej do przeglądania formie. Możliwe jest przeglądanie zasobów nie tylko w porządku Kolekcji, ale również poprzez wspólne tematy, słowa kluczowe lub inne metadane. Serwis pozwala również na przeszukiwanie zasobów wg zadanych kryteriów.

Obecnie Repozytorium składa się z 18 kolekcji imiennych, w ramach których udostępnionych jest prawie 200 obiektów cyfrowych (ponad 4 tys. skanów). Zasoby te są sukcesywnie uzupełniane, przygotowywane są kolejne kolekcje i ich opracowania.

W roku 2024 w ramach projektu powstała również platforma cyfrowa dostosowana do udostępniania naukowo opracowanych tekstów źródłowych w postaci wielowarstwowej edycji cyfrowej. Platforma edycji Archiwum Kobiet umożliwia wieloaspektową lekturę i poznanie tekstu źródłowego wraz z kontekstami:

• oferuje otagowaną w standardzie TEI (Text Encoding Initiative) transkrypcję tekstu źródłowego wraz z przypisami, wyjaśnieniami i dodatkowymi informacjami,
• udostępnia równoległy podgląd zdigitalizowanego dokumentu źródłowego,
• umożliwia czytanie i analizę tekstu wraz opracowaniem naukowym (obejmującym kontekst historyczno-społeczny oraz interpretacyjny) w postaci interaktywnej wizualizacji oraz sieci oznaczeń i komentarzy merytorycznych.

Wybrany do publikacji w ramach projektu tekst źródłowy – “Pamiętnik masażystki” Marii Jadwigi Strumff – został opracowany, opatrzony adnotacjami i przygotowany do udostępnienia w postaci pliku TEI XML, co oznacza, że dane i metadane są przechowywane w formacie nadającym się do odczytu maszynowego i dostępne są do kolejnych badań i analiz naukowych.

Edycja cyfrowa dostępna jest pod adresem: https://edycje.archiwumkobiet.pl.

Zapraszamy do odwiedzania fascynujących serwisów Archiwum Kobiet!

Tekst pierwotnie opublikowany został w portalu Humanistyka Cyfrowa na UW.